آیا همه چیز در قرآن آمده است؟
باسمه تعالی
آیا همه چیز در قــــرآن آمده است؟
اولین مصدر و منبع برای شناخت معارف الهی قرآن است. قرآن هم تبیان است و هم فرقان و هر آنچه انسان برای معرفت خداوند و افعال و احکامش نیازمند است در قرآن وجود دارد.
مرحوم کلینی نقل می کند که:
« امام صادق علیه السلام فرمودند:
با ذکر صلوات بخوانید
خداوند متعال تبیان و روشن کننده ی هر چیزی را در قرآن نازل کرد و حتی به خدا قسم هیچ چیزی که بندگان به آن نیاز داشته باشند نیست که در قرآن نیامده باشد تا چائی که بنده ای نمی تواند بگوید: اگر این در قرآن می آمد … چون خدا همه این ها را در قرآن آورده است.»
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَنْزَلَ فِی الْقُرْآنِ تِبْیَانَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّى وَ اللَّهِ مَا تَرَکَ اللَّهُ شَیْئاً یَحْتَاجُ إِلَیْهِ الْعِبَادُ حَتَّى لَا یَسْتَطِیعَ عَبْدٌ یَقُولُ لَوْ کَانَ هَذَا أُنْزِلَ فِی الْقُرْآنِ إِلَّا وَ قَدْ أَنْزَلَهُ اللَّهُ فِیهِ .[۱]
در روایت دیگری فرموده اند:
- « امام صادق علیه السلام فرمودند: هیچ امری که دو نفر در مورد آن اختلاف پیدا کنند نیست مگر اینکه برای آن اصلی در قرآن آمده است اما عقل و درک مردم به آن ها نمی رسد.»
« قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مَا مِنْ أَمْرٍ یَخْتَلِفُ فِیهِ اثْنَانِ إِلَّا وَ لَهُ أَصْلٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَکِنْ لَا تَبْلُغُهُ عُقُولُ الرِّجَالِ »[۲]
سوال: آیا قرآن در همه ی زمینه ها مبیّن است؟
جواب: آنچه در روایات آمده این معنا را می رساند که معارف قرآنی فقط مبین تحصیل معرفت دینی نیستند بلکه دایره گسترده تر از این است. و همه ی احتیاجات بنده ها در آن است.
در روایت اولی که ذکر کردیم:
تبیان کل شیء: این عبارت در نهایت حد عموم است. مگر اینکه بگوئیم : « شیء » در این عبارت مراد اموری است که انسان در راه هدایت به آن ها نیاز دارد. که البته اثبات این تقیید دلیل محکمی ندارد.
والله ما ترک الله … : این عبارت نیز صراحتا بیان می کند که قرآن همه چیز دارد. و همه ی نیازها در آن مطرح شده و بیان شده است.
نکته ی بسیار مهم و صریحی که در این روایات ذکر شده این است که تمام مطالب و تمام نیاز ها در تمام زمینه ها در قرآن آمده است. اما عقل های انسانی و مردم عادی آن را نمی فهمند.
سوال:
این که همه ی مطالب در قرآن باشد ولی مردم نفهمند چه فائده ای دارد؟
جواب:
این مسأله یکی از زمینه های اعجاز خداوندی است در قرآن. زیرا خداوند قرآن که انبوهی و دریایی از معارف و مطالب است را در مقابل همه به صورت کامل باز نگذاشته است. بلکه کلید آن را به دست اهل بیت علیهم السلام داده است. لذا قرآن گنجینه ای است که برای رسیدن به گنجش باید به اهل بیت علیهم السلام رجوع کرد. و این است معنای سخن پیغمبر صلی الله علیه و آله که فرمود:
« انی تارک فیکم الثقلین، کتاب الله و عترتی اهل بیتی »
« من دو چیز گرانبها در میان شما به یادگار گذاشتم، کتاب خدا و عترت و اهل بیتم »
البته لازم به ذکر است که بعضی از علماء برای این روایات تفسیر دیگری ارائه داده اند و فرموده اند:
« منظور ائمه از همه چیز در این روایات ، هر چیزی است که انسان در راه معارف الهی و کمال به آن احتیاج دارد در قرآن آمده است.»
نکته ی بعد این است که یکی از ملاک های مهم شناخت احادیث صحیح از باطل موافقت و مخالفت با قرآن است. یعنی اگر روایتی موافق قرآن بود قابل قبول است و اگر روایتی مخالف قرآن بود مردود است.
در روایات زیادی این مطلب از رسول الله صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام آمده است:
- « … هر آنچه که موافق با کتاب خداوند بود آن را بگیرید و هر آنچه مخالف کتب خداوند بود آن را رها کنید.»
« عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِنَّ عَلَى کُلِّ حَقٍّ حَقِیقَةً وَ عَلَى کُلِّ صَوَابٍ نُوراً فَمَا وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوهُ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ فَدَعُوهُ »[۳]
در حدیث دیگر آمده است:
- « امام صادق علیه السلام فرمودند: هر حدیثی که با قرآن موافق نبود آن زخرف است. یعنی ظاهرش آراسته و زینت داده شده ولی باطنش خراب و فاسد است.»
« عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ مَا لَمْ یُوَافِقْ مِنَ الْحَدِیثِ الْقُرْآنَ فَهُوَ زُخْرُفٌ »[۴]
زخرف: یعنی شیء بی ارزشی که ظاهرش را زینت کرده اند و به نام من آن را برای شما می گویند.
سنت نبوی هم مصدر و هم مرجع دوم برای معارف دینی و احکام دین بعد از قرآن است. در این باره نیز روایاتی وارد شده است.
- « امام صادق علیه السلام فرمودند: هیچ مسأله ای نیست مگر اینکه در مورد آن در قرآن یا سنت مطلبی آمده است.»
« عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَا مِنْ شَیْءٍ إِلَّا وَ فِیهِ کِتَابٌ أَوْ سُنَّةٌ » [۵]
در روایت دیگر آمده است:
- « از امام رضا علیه السلام سوال شد: آیا همه چیز در قرآن و سنت پیغمبر صلی الله علیه و آله هست و نقل شده؟ امام فرمودند: بلکه همه چیز در کتاب خدا و سنت نبیش هست.»
« عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى علیه السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ أَ کُلُّ شَیْءٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله أَوْ تَقُولُونَ فِیهِ قَالَ بَلْ کُلُّ شَیْءٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله »[۶]
حضرت در اینجا فرمودند همه چیز در قرآن و سنت است. و معنای این سخن این است که حتی هر آنچه که ما اهل بیت می گوییم ، از قرآن و یا از سنت رسول الله است و مستقیما خودشان بیانی از خود ندارند.
اما در مقابل این احتمال بعضی از علماء فرمودند: این که اهل بیت کلام خود را کنار قرآن و کلام رسول الله قرار ندادند به خاطر مصالحی بود که در مورد روات حدیث رعایت می کردند. زیرا در روایات دیگر از اهل بیت نقل شده که ایشان نیز مستقیما از خود از جانب خداوند روایت می کنند.
همچنین سنت نبوی نیز معیار و ملاک شناخت نظر حق از باطل است.
در روایت آمده است:
- « از امام صادق علیه السلام سوال شد: بعضی احادیث را افراد مورد اعتماد نقل می کنند و مخالف آن را افراد غیر قابل اعتماد ، ( وظیفه چیست ؟) امام فرمودند: اگر حدیثی شنیدید و شاهدی برای آن در قرآن یا قول پیغمبر صلی الله علیه و آله یافتید به آن عمل کنید و الا ( عمل نکنید.)
« حَدَّثَنِی حُسَیْنُ بْنُ أَبِی الْعَلَاءِ أَنَّهُ حَضَرَ ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنِ اخْتِلَافِ الْحَدِیثِ یَرْوِیهِ مَنْ نَثِقُ بِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَا نَثِقُ بِهِ قَالَ إِذَا وَرَدَ عَلَیْکُمْ حَدِیثٌ فَوَجَدْتُمْ لَهُ شَاهِداً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ أَوْ مِنْ قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ إِلَّا فَالَّذِی جَاءَکُمْ بِهِ أَوْلَى بِهِ »[۷]
[۱]. الکافی ۱ ۵۹ باب الرد إلى الکتاب و السنة …
[۲]. الکافی ۱ ۶۰ باب الرد إلى الکتاب و السنة و…
[۳]. الکافی ۱ ۶۹ باب الأخذ بالسنة و شواهد الکتاب …
[۴]. الکافی ۱ ۶۹ باب الأخذ بالسنة و شواهد الکتاب …
[۵]. الکافی ۱ ۵۹ باب الرد إلى الکتاب و السنة و …
[۶]. الکافی ۱ ۶۲ باب الرد إلى الکتاب و السنة و …
[۷]. الکافی ۱ ۶۹ باب الأخذ بالسنة و شواهد الکتاب …
